Takipsizlik Kararı Nedir? Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar

Takipsizlik kararı ya da diğer ismi ile kovuşturmaya yer olmadığına dair karar, ceza yargılamasında önemli bir yere sahip olan bir hukuki terimdir. Bu karar bir suçun işlendiği iddiası üzerine yapılan incelemede yeterli delil bulunmadığı takdirde kamu adına kovuşturma yapılmaması anlamına gelir. İlgili merciler tarafından verilen bu karar birçok sebebe dayanabilir ve belirli aşamaları takip ederek alınır. Bu yazımızda, takipsizlik kararının ne olduğunu, neden verildiğini, kimler tarafından verildiğini ve alınma süreçlerini detaylı bir şekilde ele alacağız. Ayrıca takipsizlik kararı alındığında ne olacağı ve bu karara itiraz hakkı gibi konular da önemli birer başlık olarak karşımıza çıkacak.

Takipsizlik Kararı Nedir?

Ceza hukuku bağlamında, bir suçun işlendiğinin tespit edilmesi durumunda savcılığın, kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin verdiği karardır. Bu karar genellikle iki ana sebep ile alınır:

• Yetersiz Delil: Suç işlendiğine dair yeterli delil olmaması halinde suçun kovuşturulması mümkün olmamakta ve bu nedenle takipsizlik kararı verilmektedir.
• Suçun İcrai Unsurlarının Olmaması: Bazı durumlarda eylemin suç teşkil etmemesi veya suçun işlenmesinin yasal bir takım sebeplerle mümkün olmaması sebebiyle de takipsizlik kararı çıkarılabilmektedir.

Bu karar yalnızca suç işlendikten sonra değil suçun işlendiği iddiaları neticesinde de verilebilir. Dolayısıyla bu kararın verilmesi yargı sürecinin sağlıklı bir şekilde ilerlemesini sağlayan önemli bir unsurdur.

Takipsizlik kararı alındığında, dosya kapatılır ve iddia edilen suçla ilgili herhangi bir kovuşturmaya gidilmez. Bu da mağdur, sanık ve toplum açısından sürecin netleşmesini sağlar. Her ne kadar bu karar suç oranlarının azalmasına yardımcı olabilse de aynı zamanda adalet sisteminin işleyişine de katkı sağlamaktadır.

Takipsizlik Kararı Neden Verilir?

Takipsizlik kararı (kovuşturmaya yer olmadığına dair karar) belirli nedenlerle ceza soruşturmasının devam etmediği anlamına gelir. Bu karar olayın özelliklerine ve eldeki delillere dayanarak verilir. Takipsizlik kararının verileceği bazı temel nedenler aşağıda detaylandırılmıştır.

Yeterli Şüphe Bulunmaması Nedeniyle Takipsizlik Kararı Verilmesi

Ceza soruşturmasında, suç işlendiğine dair "makul şüphe" bulunmaması halinde takipsizlik kararı çıkarılır. Bu durumda dosyada yeterli delil ve somut bulgu olmadığı için suç isnadı desteklenemez. Soruşturma makamının, bir suçun işlendiğine dair ikna edici kanıt elde edemediğinde dosyanın kovuşturmaya yer olmadığına karar vermesi zorunludur. Böylece masumiyet karinesi  hukuken korunmuş olur.

Kovuşturma Olanağının Bulunmaması Nedeniyle Takipsizlik Kararı Verilmesi

Bazı hallerde suçun varlığı tespit edilse bile yargılamaya başlanmasına imkan tanımayan sebepler ortaya çıkabilir. Örneğin; şikayet hakkının sona ermesi, zaman aşımı süresinin dolması veya failin ceza sorumluluğunu kaldıran şartların bulunması, failin ölümünün gerçekleşmesi, suçun cezasının kanunen kaldırılması veya düşmesi durumunda takipsizlik kararı verilebilir. Burada soruşturma makamı, somut koşulları değerlendirerek kovuşturmanın hukuken mümkün olmadığını tespit edip kararı verir.

Diğer Durumlar

Takipsizlik kararı gerekçeleri sadece şüphe yetersizliği veya kovuşturma engelleriyle sınırlı değildir. Bazı hallerde kamu davasının açılmasının faydası olmadığı ve kamu yararının korunmadığı kanaatine varılarak da bu karar verilebilir. Örneğin; suçun çok hafif olması ya da zararını gidermesi gibi durumlarda kamu davasının açılması istenmeyebilir. Böyle bir durumda dosya soruşturma makamının takdir yetkisiyle kapatılır.

Takipsizlik Kararını Kim Verir?

Hukuki süreçte soruşturmanın sonucunda kovuşturmaya yer olmadığına dair karar, doğrudan savcılık tarafından verilir. Bu karar Cumhuriyet savcısının yetkisi dahilindedir ve soruşturma evraklarının detaylı incelemesi sonrasında alınır. Savcı elde edilen delillerin yeterli olmaması veya suç teşkil etmeyen durumların tespit edilmesi halinde takipsizlik kararını verir.

Bu karar soruşturmanın devam ettirilmesine gerek olmadığı anlamına gelir. Savcı suçun unsurlarının oluşmadığını, delillerin yetersiz kaldığını veya suçun kamu davası açmaya elverişli olmadığını değerlendirir. Aynı zamanda şüphelinin veya mağdurun ifadeleri, olayın niteliği ve kanıtların toplanma aşaması gibi unsurlar dikkate alınarak bu karar verilmelidir.

Takipsizlik Kararı Nasıl Alınır?

Savcının Delil Toplama Süreci

Savcı, savcılığın yürüttüğü soruşturma sürecinde öncelikle delil toplama işlemlerine başlar. Bu aşamada:

• Suçun niteliği: İşlenen suçun oluşturan unsurları titizlikle incelenir.
• Tanıkların ifadesi: Gerekli görülen tanıklardan ifadeler alınır.
• İlgili belgeler: Olayla ilişkili olan belgeler ve kayıtlar toplanır.

Savcı toplamış olduğu delilleri dikkatlice değerlendirir ve mevcut durumun suç oluşturup oluşturmadığını belirler.

Değerlendirme ve Karar Aşaması

Delil toplama sürecinin ardından savcı elde edilen verileri değerlendirir. Bu değerlendirme sürecinde:

• Delil yeterliliği: Toplanan delillerin, suç iddialarını destekleyip desteklemediği kontrol edilir.
• Kovuşturmaya gerek olup olmadığı: Suçun oluşup oluşmadığı ayrıca kovuşturma yapılmasının gerekip gerekmediği yönünde bir karar verilir.

Bu aşamada eğer suçun unsurları eksik ya da yetersizse takipsizlik kararı verilmesi söz konusu olabilir.

Yazılı Karar ve Tebliği

Savcı takipsizlik kararı aldıktan sonra yazılı bir karar hazırlar. Bu karar;

• Gerekçeli: Neden takipsizlik kararı verildiği ayrıntılı bir şekilde açıklanır.
• Tebliğ: Karar, ilgili taraflara (suçlu, mağdur, vb.) tebliğ edilir.

Tebligatın ardından karar ilgili kişi veya kişilerin itiraz hakkını doğurur. Dolayısıyla takipsizlik kararı, hukuki sürecin önemli bir aşaması olarak dikkate alınmalıdır.

Takipsizlik Kararı Alındığında Ne Olur?

Takipsizlik kararının alınması sürecin önemli bir aşamasını teşkil eder ve hukuki etkileri taraflar açısından farklılıklar göstermektedir. Bu bölümde takipsizlik kararı sonrası çıkan sonuçları detaylı biçimde ele alacağız.

Soruşturmanın Sonlanması

Takipsizlik Kararı alındığında savcılık makamı tarafından yürütülen tüm soruşturma faaliyetleri durur ve soruşturma resmi olarak sona erer. Artık dosyada herhangi bir kovuşturma işlemi veya yasal takip yapılmaz. Bu da soruşturmanın kapandığı anlamına gelir ve dava açılması engellenir.

Şüpheli Açısından Sonuçlar

Kararın şüpheli yönünden önemli sonuçları bulunmaktadır. Şüpheli hakkında devam eden tüm kovuşturma işlemleri durur, suçlamalar kaldırılır, üzerindeki suç isnadı ortadan kalkar ve bu sayede itibarı korunmuş olur. Ancak takipsizlik kararı kesin bir beraat hükmü olmayıp genellikle soruşturmanın yetersiz delille sona erdirilmesi anlamına gelir. Dolayısıyla, dosya kapsadığı suç ve delil durumuna göre yeniden açılabilir. Takipsizlik Kararına İtiraz hakları sayesinde şüpheli ya da ilgili kişiler, kararın kaldırılması talebinde bulunabilirler. 

Şikayetçi Açısından Sonuçlar

Şikayetçi veya mağdur açısından ise takipsizlik kararı, şikayet ettikleri suçun kovuşturulmayacağı anlamına gelir. Bu durum mağdurun adalet arayışında bir engel teşkil eder ancak hukuki yollar tamamen kapanmaz. Şikayetçi belirtilen sürede gerekli şartları sağlamak koşuluyla itiraz hakkını kullanabilir ve kararın yeniden değerlendirilmesini talep edebilir. Ancak bu süreçte soruşturmanın yeniden açılması için somut ve yeni delillerin sunulması gereklidir.

Takipsizlik Kararına İtiraz Hakkı

Takipsizlik kararına itiraz, ceza muhakemesi sürecinde önemli bir aşamadır. Bu itiraz mağdurların veya tarafların adalet arayışlarını sürdürmeleri açısından kritik bir rol oynamaktadır. Ancak sadece kanunda belirlenen sınırlar ve usuller çerçevesinde kullanılabilir.

İtiraz Hakkı Kimlere Tanınır?

Takipsizlik kararına itiraz hakkı, dosya kapsamına etkilenen kişilerle sınırlıdır. Yani mağdur, şikayetçi veya suçtan zarar gören kişiler bu karara karşı itiraz edebilir. Ayrıca kamu düzenini ilgilendiren durumlarda, ilgili kamu kurumları ya da savcılık da itirazda bulunabilir. Ancak her durumda itiraz hakkı sınırsız değildir; kanun açıkça düzenlemiş olduğu kişiler dışındaki üçüncü şahısların itiraz etme yetkisi bulunmamaktadır.

Nasıl ve Nereye Başvuru Yapılır?

Takipsizlik kararına itiraz işlemleri üst mercie yapılır ve belirli bir prosedüre tabidir.  İtirazın yapılabilmesi için , başvuruların süresi içinde gerçekleşmiş olmalıdır. Müşteki ya da suçtan zarar gören kişiler, kovuşturmaya yer olmadığına dair kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren 15 gün içinde itiraz başvurusunu yapmalıdır.

İtiraz, Cumhuriyet savcısının yargı çevresinde bulunan ve görevini yerine getirdiği Ağır Ceza Mahkemesi’nin bulunduğu yerdeki Sulh Ceza Hakimliği’ne yapılır. İtiraz dilekçesi hazırlanarak nedenleriyle birlikte mahkemeye sunulmalıdır.

Bu şartların sağlanmadığı durumlarda itiraz geçersiz sayılır.

İtiraz Süreci ve Şekli

İtiraz başvurusu alındıktan sonra ilgili merciler dosyayı tekrar inceleyerek kararın hukukiliğini ve maddi durumu değerlendirir. Bu süreçte, varsa yeni deliller veya usul hataları yeniden gözden geçirilir. İtiraz dilekçesinde belirtilen hususlar doğrultusunda ek inceleme yapılabilir. Karar, itiraz üzerine kaldırılabilir, değiştirilebilir veya yerinde olduğu onanabilir. Yasal düzenlemelere göre itiraz sürecinde kararın kesinleşmesi için hakim veya savcının uygun gördüğü ek işlem ve incelemeler tamamlanır.

Takipsizlik Kararı ile Beraat Kararı Arasındaki Farklar

Takipsizlik kararı ve beraat kararı, ceza hukuku alanında iki farklı hukuki terimi ifade eder. Her iki karar da davanın sonucunu etkileyen önemli aşamalardır. Ancak içerdikleri anlam ve etkileri bakımından belli başlı farklılıklar göstermektedir. Aşağıda bu iki karar arasındaki temel farklılıkları gösteren bir tablo bulunmaktadır:

Kriter	Takipsizlik Kararı	Beraat Kararı
Kararı Veren	Cumhuriyet Savcısı	Mahkeme
Amaç	Kovuşturmaya yer olmadığına kanaat getirilmesi	Suç isnadının mahkemece reddedilmesi
Verilme Zamanı	Soruşturma aşamasında verilir	Yargılama aşaması sonunda hüküm olarak çıkar
Hukuki Sonuç	Ceza davasının açılmaması	Yargılama sonucunda sanığın beraatine ve suçsuzluğuna hükmedilmesi
İlgili Kişinin Durumu	Soruşturma sona erer, dava açılmaz	Sanık beraat ederek hukuki sorumluluktan kurtulur
Karara İtiraz İmkanı	Takipsizlik Kararına İtiraz mümkündür	Karara karşı istinaf veya temyiz yoluna başvurulabilir
Kovuşturma	Kovuşturmaya yer yoktur	Kovuşturma sonucunda verilen beraat kararı

Yukarıdaki tablo, takipsizlik kararı ile beraat kararı arasındaki ana farklılıkları açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Her iki kararda da hukuki sonuçlar farklıdır ve tarafların haklarını koruma amaçlı farklı usul kuralları uygulanır. Bu nedenle bu kararların mahiyeti ve uygulanma şekli konusunda uzman görüşü almak önem taşımaktadır.

Sıkça Sorulan Sorular

Takipsizlik Kararı İdari Soruşturmayı Etkiler mi?

Takipsizlik kararı, ceza yargılamasında kovuşturmaya yer olmadığına dair karar olup idari soruşturmayı doğrudan etkilemez. İdari soruşturmalar idarenin kendi yetki ve sorumlulukları çerçevesinde devam eder. Yani takipsizlik kararı verilmiş olması, idari soruşturmanın sona erdiği veya iptal edildiği anlamına gelmez. İdari süreçler bağımsız şekilde ilerlemeye devam eder.

Takipsizlik Kararı Tebliğ Edilir mi?

Evet, takipsizlik kararı resmi olarak ilgililere tebliğ edilir. Bu tebliğ, kararın resmiyet kazanması ve kişinin hukuki durumunu öğrenebilmesi için zorunludur. Tebligat işlemi, yasal prosedürlere uygun şekilde noter, kolluk veya ilgili makamlardan biri tarafından yapılır. Kararın tebliği sonrasında kişi, hukuki haklarını kullanabilir ve karar hakkında itirazda bulunabilir.

Takipsizlik Kararı Ne Kadar Sürede Çıkar?

Takipsizlik kararının çıkış süresi somut dosyanın koşullarına, savcılıktaki iş yoğunluğuna ve soruşturmanın kapsamına göre değişiklik gösterir. Ancak genel olarak, soruşturma evresinin tamamlanmasının ardından savcı tarafından mümkün olan en kısa sürede verilir. Bazı durumlarda bu süre haftalar ile aylar arasında değişebilir. Yasal bir süre sınırı olmamakla birlikte, makul sürede karar verilmesi beklenir.

Takipsizlik Kararını Nasıl Öğrenebilirim?

Takipsizlik kararını öğrenmenin en yaygın yolu, ilgili adliyeden veya savcılıktan yapılan resmi tebligattır. Ayrıca, taraf vekilleri aracılığıyla da bu bilgi edinilebilir. Günümüzde e-Devlet sistemi üzerinden de bazı dosyalar hakkında bilgi alınabilir ancak bu imkân her zaman mevcut değildir. Karar hakkında kesin ve resmi bilgi edinmek için doğrudan ilgili mercilere başvurmak en güvenilir yöntemdir.

Takipsizlik Kararı e-Devlet'te Görünür mü?

Takipsizlik kararları bazı durumlarda e-Devlet sistemi üzerinden erişilebilir olabilir ancak bu durum her dosya için geçerli değildir. Yargı kararlarının e-Devlet'e yansıtılması zaman alabilir ve bazı kararlar gizlilik veya diğer yasal nedenlerden dolayı yayımlanmayabilir. Dolayısıyla, takipsizlik kararının e-Devlet'te görünmemesi durumunda, doğrudan ilgili savcılık veya adliyeye başvurmak gerekmektedir.

Takipsizlik Kararından Sonra Yeni Delil Çıkarsa Ne Olur?

Takipsizlik kararı verildikten sonra yeni delillerin ortaya çıkması halinde, ilgili makama başvurarak kararın yeniden incelenmesi talep edilebilir. Yeni delil, kovuşturma yapılmasını engelleyen bir durumun ortadan kalktığını gösteriyorsa, takipsizlik kararı kaldırılabilir ve soruşturma yeniden başlatılabilir. Ancak bu durum, yeni delilin önem ve geçerliliğine bağlı olarak savcılık tarafından değerlendirilir.

Takipsizlik Kararı ile Davanın Düşmesi Aynı mı?

Hayır, takipsizlik kararı ile davanın düşmesi hukuki anlamda farklı kavramlardır. Takipsizlik kararı, soruşturmanın yeterli delil bulunmadığı gerekçesiyle kovuşturmaya yer olmadığına karar verilmesidir. Dava ise açılmışsa ve süreç devam ediyorsa, davanın düşmesi genellikle usuli nedenlerle gerçekleşir. Takipsizlik kararı sonrası dava açılamaz iken, dava düşmesi usuli bir sonuçtur ve mahkeme sürecini sona erdirir.

Takipsizlik Kararı Alan Kişi Tazminat Alabilir mi?

Takipsizlik kararı verilen kişi, soruşturma sürecinde haksız bir şekilde mağdur olduysa tazminat talebinde bulunabilir. Bu tazminat, iş ve sosyal hayatında uğranılan zararlar için talep edilir. Ancak tazminat için idari veya adli mercilere başvurmak ve zararların ispatı gerekmektedir. Takipsizlik kararı tek başına tazminat talebi için yeterli değildir; zararların ve haksızlığın açıkça ortaya konması gerekir.